Kamulaştırma Nedir?, Kamulaştırmasız el atma nedir?

Nasıl uygulanır?

Sevgili okuyucular bugün ki yazımızda uygulama da sıklıkla karşılaştığımız kamulaştırmasız el

atma halleri üzerinde duracağız. Kamulaştırmasız el atma hallerini incelememiz için ilk olarak

kamulaştırmanın ne olduğunu bilmemiz gerekir . Bu durumda ortaya kamulaştırma nedir sorusu

çıkar.

Kamulaştırma, devletin kamu yararını gerekçe göstererek bir kimsenin sahipliğinde bulunan özel

mülkiyete rızası dışında son vermesidir.

Kamulaştırma ile kamu yararının gerektirdiği hallerde özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişilere ait

olan taşınmaz malların tamamına veya bir kısmına, bedeli devlet tarafından ödenmek üzere, devlet

tarafından el konulmaktadır. Bu sayede devlet, kamuya yararlı olduğunu düşündüğü yol, sosyal

tesis, elektrik hatları, altyapı çalışmaları ve benzeri hizmet araçlarını, bu taşınmazlar üzerinde inşa

edip kamu hizmetine sunabilmektedir. Aslında burada kamunun geniş çaplı ihtiyaçları ve kamu

menfaati, kişinin mülkiyet hakkı sahibi olduğu taşınmazı üzerindeki özel menfaatine tercih

edilmektedir.

Kamulaştırmasız el atmayı kısaca ve en basit haliyle anlatacak olursak, idarenin özel mülkiyete

konu olan bir taşınmaza hukuka aykırı olarak el koyması halidir diyebiliriz.

Kamulaştırmasız el atma idarenin, özel mülkiyete konu bir taşınmaza, kamulaştırma usullerine

aykırı bir şekilde “fiilen” veya “hukuki” bir işlemle bedelsiz olarak mülkiyet hakkını sınırlayarak el

koyma durumudur .

İdare, normal bir kamulaştırma işleminde kanunda belirtilen hukuki prosedürleri uygulayıp mülkiyet

hakkı sahibine kamulaştırılan yerin bedelini peşin veya taksit ile ödeyerek kamulaştırma

yapmaktadır.

Kamulaştırmasız el atmada ise, idare mülkiyet hakkı sahibine hiçbir bedel ödemeden mülkiyet

hakkını eylem veya işlemleriyle kendine geçirmektedir. Kamulaştırmasız el atma ; uygulamada

idare tarafından iki farklı şekilde yapılmaktadır:

• Fiili el atma

• Hukuki el atma

Kamulaştırmasız el atma; idarenin kamu yararını gözettiğini ileri sürerek kamu adına taşınmazın

rızası dışında ve kamulaştırma işlemi olmaksızın taşınmaz üzerinde kullanım yapmasıdır. İdare,

kamulaştırmasız el atma yoluyla mülkiyet hakkına müdahale ettiğinde, mülkiyet hakkı sahibinin

müdahaleden kaynaklanan her türlü zararını karşılamak zorundadır

Örneğin devlet idaresinin veya ilgili kurumların, bakanlıkların, belediyelerin, kamu tüzel kişiliklerinin

ve diğer idari kurum ve kuruluşların kamulaştırma sürecini hukuka uygun yürütmemesi, el atılan

taşınmazların kullanılacağına dair mülk sahiplerine bildirimde bulunulmaması, bedel tespiti

sürecinin Kamulaştırma Kanunumuza uygun olarak yürütülüp hak sahiplerine belirlenen

kamulaştırma bedelinin ödenmemesi hallerinde kamulaştırmasız el atma olgusunun gerçekleşmiş

olduğu kabul edilecektir.

Kamulaştırmasız el atma olgusu, idarenin el atma fiilinin niteliğine ve sonuçlarına göre fiili el atma

ve hukuki el atma şeklinde iki halde ortaya çıkabilmektedir. Fiili el atma halinde adli yargı görevli

iken, hukuki el atma halinde idari yargı görevli olacaktır.

Fiili El Atma Nedir?

Bir kamu kurumunun herhangi bir kamulaştırma yapmaksızın, bir taşınmazı fiilen kısmen veya

tamamen kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca özgülemesi, bir yapı inşa etmesi veya sahip olduğu

kamu gücünü kullanarak hak sahibi kişinin mülkiyet hakkını engelleyici her fiili davranış da fiili el

atma manasına gelir.

Bir kamu kurumunun taşınmazı kamulaştırarak imar planında park olarak düzenlemesi hukuki el

atmayken iş makinaları getirerek söz konusu parkın inşasına başlaması fiili el atmadır. Bununla

birlikte herhangi bir inşaa faaliyeti olması şart değildir.

Hukuki El Atma Nedir?

Hukuki el atma bir taşınmazın imar planında değişiklik yapılarak taşınmazın sahibinin kullanımının

ve tasarruf yetkisinin hukuken engellenmesi ancak buna rağmen gerekli kamulaştırma yapılmayıp

taşınmazın sahibinin mağdur edilmesidir.

Hukuki el atmadan söz edilebilmesi için taşınmaz üzerindeki değişikliğin yapıldığı imar planının

kesinleşmesinden itibaren 5 yıl geçmesi gereklidir.

5 yıl boyunca kamu kurumları tarafından İmar Kanunu ve Kamulaştırma Kanunu’ndaki yönergeler

doğrultusunda kamulaştırma yapılmamış ve hak sahibi taşınmaz sahibine kamulaştırma bedelleri

ödenmemişse taşınmaz sahibi kamulaştırmasız el atma davası açarak haklarını kamu

kurumlarından tahsil edebilecektir.

Kamulaştırmasız El Atma Davası Nedir?

Kamulaştırmasız el atma davası kamu kurumunun, kişi ve kişilere ait taşınmazlara fiilen veya

hukuken el atmada bulunarak mülkiyet hakkının kullanılmasını engellemesi halinde taşınmazın

kamulaştırma bedelinin ve el atma nedeniyle geriye dönük 5 yıllık ecrimisil bedelini talep edildiği

dava türüdür.

Bu davalar el atmanın türüne göre adli yargıda ve idari yargıda görülmek üzere ayrı şekilde

incelenir.

Fiili el atmalara karşı dava açmak için beklenmesi gereken bir süre olmadığı gibi hak kaybına

uğranmasına neden olabilecek bir zamanaşımı da söz konusu değildir.

İyi okumalar sevgili okuyucularım haftaya yeni bir konuyla görüşmek dileğiyle…

AV.BERNA HACIOĞLU (Instagram:avbernahcoglu)