Sandık Ne Dedi?

30 Mart yerel seçimine göre CHP oylarının yüzde 12’si, MHP oylarının yüzde 16’sı başka adaylara kaydı. İhsanoğlu, iki partinin seçmenlerinin tamamı tarafından kabullenilmedi ve taban konsolide olamadı 

Seçmenlerin en gönülden oy verdiği aday Demirtaş oldu. Demirtaş’a oy verenlerin ‘Kürt sorununa yaklaşımı, haklarımı koruduğu ve savunduğu için veriyorum’ cevaplarının yüksek oluşu dikkat çekti

Sandık Ne Dedi? - 1 / Adil Gür

10 Ağustos seçim günü, Sabah saat 08 ila 17 arasında seçim sandıklarının kurulduğu yerlerde bulundurduğumuz anketörler aracılığıyla topladığımız verilerin sonuçları şöyle:

Seçimin  birinci turda sonuçlanmasında kadınların oy tercihleri etkili olmuştur. Kadınlar da erkeklere benzer aday tercihinde bulunsaydı, seçimler ikinci tura kalacaktı. Yani, Recep Tayyip Erdoğan erkeklerde  yüzde 48 oy alırken kadınların yüzde 55 desteğiyle ortalama yüzde 51,8’e ulaşmıştır.  

Kadınların Erdoğan’a daha fazla destek vermesinin en önemli sebebi, hükümetin uyguladığı sosyal yardımları daha çok kadınlar üzerinden yürütmesidir. Bir diğer sebep de, Refah Partisi ’nden (RP) bu yana mahalle ve sokaklara kadar inen bir kadın siyasi örgütlenme ağının olmasıdır.  

Duygusal bağ artıyor

Normal seçimlerde, yani milletvekili veya yerel seçimde, Ak Parti orta ve üst yaş grubunda gençlere göre daha fazla tercih görmesine rağmen, Cumhurbaşkanlığı seçiminde yaşa göre seçmen davranışında çok ciddi farklılıklar görülüyor.  

Seçmen davranışını belirleyen en önemli etkenlerden birinin eğitim olduğunu yıllardır gözlemliyoruz. Klasik olarak CHP yüksek eğitimlilerden, MHP orta eğitimlilerden, AK Parti ve BDP ise düşük eğitimlilerden her seçimde diğer eğitim guruplarına göre daha fazla oy alıyor. Bu cumhurbaşkanlığı seçiminde de seçmenin benzer davranış sergilediğini görüyoruz.  

Dünyada yapılan siyasal araştırmalar ve analizler, eğitim düştükçe seçmenle aday veya parti arasındaki duygusal ve ideolojik bağın ağır bastığını göstermektedir. Bu duygusallık ve ideolojik temele dayanan tercihin “Oy verdiğiniz adaya gönülden mi veriyorsunuz?”  sorusuna verilen cevaplarda çok net bir şekilde görülmektedir.

Çatı tabanı kabullenmedi

30 Mart’tan bu yana oy kaymalarına baktığımızda CHP oylarının  yüzde 12’sinin, MHP oylarının ise yaklaşık  yüzde 16’sının 10  Ağustos’ta başka adaylara kaydığını görüyoruz. Bunun temel nedeni, ortak aday  Ekmeleddin İhsanoğlu, iki partinin seçmenlerinin tamamı tarafından kabullenilmemiş ve konsolide olmamıştır.  

MHP tabanı tercih değiştirdi

30 Mart ile 10 Ağustos arasındaki seçmen davranışındaki değişimlere baktığımızda, bir önceki seçimde MHP’ye oy verenlerin bir bölümünün Recep Tayyip Erdoğan’a, CHP’ye oy verenlerin bir bölümünün ise HDP?‘nin adayı Selahattin Demirtaş’a oy verdiği görülmektedir.

İddia edildiği gibi oy kayışının sadece MHP tabanında olmayıp, CHP tabanında da benzer oy kaymaları olduğu araştırma sonuçlarında net bir şekilde görülmektedir. Ege ve Marmara  bölgesinde Demirtaş oylarındaki belirgin artış bunun çok açık bir örneğidir.

Seçimlerde, AK Parti’nin adayı Recep Tayyip  Erdoğan’a destek açıklaması olmamasına rağmen muhafazakâr tabanlı diğer oy oranı küçük partilerden (Saadet Partisi/SP, Büyük Birlik Bartisi/BBP gibi) destek gelmiştir. (Tüm küçük partilerin toplam oyunun yaklaşık yüzde 40’ı)

Haklar için Demirtaş

Selahattin Demirtaş oy veren seçmenleri nezdinde en gönülden oy verilen adaydır. İkinci sırada ise Erdoğan gelmektedir. Bunun temel nedeni bu adaylar partilerinin genel başkanlarıdır, seçmenleri ile arasında uzun yıllara dayanan duygusal bir bağ oluşmuştur. İdeolojik bağın etkisi de unutulmamalıdır.

“Oy verdiğiniz adaya niçin oy verdiniz?” diye sorulduğunda Demirtaş’a oy verenler “Kürt sorununa yaklaşımı, haklarımı koruduğu ve savunduğu için veriyorum” cevaplarının yüksek oluşu dikkat çekicidir.  

Erdoğan’a oy verenlerdeki “beğendiğim için” cevabı tabanı ile arasındaki duygusal bağın güçlülüğünü göstermektedir.

İhsanoğlu’na oy verenler, “tarafsız bir cumhurbaşkanı ve otoriterleşme  karşıtlığı düşüncesiyle oy verdiğini yüksek oranda söylemişlerdir.   

Ortak istek tarafsızlık

Seçmenler oylarını verirken, oy vereceği adayı belirlerken tarafsız bir cumhurbaşkanı arzusunu ilk sırada dile getirmişlerdir. Çözüm/barış süreci cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy belirlerken dikkate alınan ikinci kriterdir.  

Normal seçim süreçlerinde

(milletvekili genel seçimi veya yerel seçimlerde) ekonomi ve istikrar ilk sırada yer alırken cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinde bu kriterin üçüncü sırada söylenmesi düşündürücüdür.

Seçmen, Cumhurbaşkanlığını icracı bir makam olarak görmeyip, temel sorunlarda tarafsız ve sorunların çözümünde müdahil ancak, objektif davranmasını beklemektedir.

Hükümetin sosyal yardım politikaları ve Refah Partisi’nden bu yana sokağa inen kadın örgütlenme ağı, seçimide Erdoğan’a oy veren  kadınların tercihlerini  etkileyen faktörler. 

Halkın ilk kez oy kullandığı cumhurbaşkanlığı seçiminde kadınların tercihi belirleyici oldu. Sandığa giden her 100 kadından 55’i Erdoğan’a oy verdi.

Araştırmanın künyesi

Araştırma, 10 Ağustos 2014 günü Türkiye genelinde 49 ilde 259 mahalle ve köyde sandığa gidip oyunu kullanan 2 bin 715’i kadın, toplam 5 bin 427 seçmenle, yüz yüze görüşme metoduyla yapılmıştır.

Örneklemin ve sandıkların seçilmesinde çok aşamalı tabakalı  tesadüfi yöntem, görüşülecek deneklerin belirlenmesinde ise, cinsiyet ve yaş kotası uygulanmıştır. Örneklem seçiminde TÜİK ve Maliye Bakanlığı verilerinden faydalanılmıştır. Araştırma sonuçları gerek sahada, gerekse bilgisayar ortamında çeşitli kontrollere tabi tutulmuş, elde edilen bulguların tutarlılığı gözlemlenmiştir. Araştırmanın hata payı güven sınırları içerisinde % 1,5’tir.

CHP’den de kayma oldu

Sandık başında yaptığımız araştırmanın verilerine göre, seçimin birinci turda sonuçlanmasında kadınların oy tercihleri etkili olmuştur. Kadınlar da erkeklere benzer aday tercihinde bulunsaydı seçimler ikinci tura kalacaktı. 30 Mart ile 10 Ağustos arasındaki seçmen davranışındaki değişimlere baktığımızda, bir önceki seçimde MHP’ye oy verenlerin bir bölümünün Recep Tayyip Erdoğan’a, CHP’ye oy verenlerin bir bölümünün ise Selahattin Demirtaş’a oy verdiği görülmektedir. İddia edildiği gibi oy kayışının sadece MHP tabanında olmayıp, CHP tabanında da benzer oy kaymaları olduğu araştırma sonuçlarında net bir şekilde görülmektedir.

Demirtaş oyları

Ege ve Marmara’daki Demirtaş oylarındaki belirgin artış bunun çok açık bir örneğidir. Demirtaş oy veren seçmenleri nezdinde en gönülden oy verilen adaydır.