"Deprem bölgesinde planlama için GAP projesi yaklaşımı izlenebilir"

Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerin yıkıcı etkilerinin tespitine yönelik çalışmalar sürerken, bölgenin yeni baştan nasıl planlanacağına ilişkin tartışmalar hız kazandı. Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Başkanı Prof. Dr. Baykan Günay, Güneydoğu Anadolu Projesi’nde (GAP) izlenen yaklaşımın, deprem bölgesinde yeni yerleşimler kurarken de benimsenebileceğini belirtti. 

TED Üniversitesi (TEDÜ) Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Başkanı Prof. Dr. Baykan Günay, 6 Şubat’tan bu yana devam eden artçı depremlerin sayısının 4 bine yaklaştığını belirterek, “Artçı depremler bir süre daha devam edecek gibi görünüyor. Yaşanan yıkımın sebeplerini yer bilimlerinin konusu olan doğal yer altı faaliyetlerin, sıvılaşma gibi toprak bilimlerinin konusu olan olayların yanı sıra, yapı bilimlerinden planlama ve mevzuata kadar pek çok açıdan değerlendirebiliriz” diye konuştu.  

“KENTLERİN FORMU YOK, KASABA MÜHENDİSLİĞİ SÜRÜYOR”

Prof. Dr. Baykan Günay, inşaat ve yapı bilimlerinin temel kavramlarına yönelik tartışmaların hala sürdüğünü, fakat bir yol kat edilmiş gibi görünmediğini ifade etti. 1999 Marmara Depremi’nde konuşulmaya başlanan “kasaba mühendisliği” kavramının yeniden gündeme geldiğini söyleyen TEDÜ Öğretim Üyesi, “Yerel yönetimler, demir ve etriye bağlantılarıyla betonun niteliğini denetleyecek teknik kadrolara sahip değil. İnşaat kurallarına uysa dahi zemin etüdü yapılmadan inşa edilmiş binaların yan yattığını görüyoruz” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Baykan Günay’a göre imar kurumu, cumhuriyetin kuruluşundan bu yana çeşitli aşamalardan geçerek gelişti. Buna rağmen 6 Şubat’ta meydana gelen depremlerin boyutları, ortada süreğen sorunlar olduğunu gösterdi. “Gecekondu yok, kaçak yapılaşma sürse de mevzuat var, imar planları var, afet planlaması, risk planlaması var. Peki sorun nerede? Binaların çöktüğü yerlerde sağlıklı bir kütle-mekân ilişkisi yok. Yani kentin formu yok” diyen Günay, “Çabamız ve özlemimiz planlama-tasarım eksenini kurgulamaya yönelmek fakat bunu bir türlü başaramıyoruz” dedi.

“YERLEŞME BİLİMİNİ VE PLANLAMAYI DIŞLAYAMAYIZ”

Bugün de 1999 depremine benzer bir manzara yaşandığını ve konuya salt yer bilim açısından bakanların, yerleşme bilimin geliştirdiği kuramları neredeyse dışladığını ifade eden Prof. Dr. Günay, şunları kaydetti:

“Yeri oluşturan iktisadi, toplumsal ve siyasi nedenler, fay hattına mesafe, zemin mekaniğine uygunluk, tepelik gibi niteliklere indirgendi. Yer, merkezi yer, en az çaba ilkesi, eşik kuramı, temel ekonomi gibi yaşamdan öğrenilmiş kuramsal çerçeveler yokmuş gibi söylemler geliştirildi. Bütün bu tartışmalarda unutulan boyut planlama oldu ve hep dışlandı. Oysa yeni yerleşimler kurarken, yerleşme biliminin ve planlamanın kuramlarını dışlayamayız. Kuramların işaret ettiği, çoğunluk için yaşanabilirlik ve sürdürülebilirliği önceleyen, kamusal alan hakkında açık akıl yürütme süreçlerine bağlılığı kapsayan 21. yüzyıl mekân planlama çerçevesini ülkemizde uygulayamıyoruz.”

“GAP PROJESİ YAKLAŞIMI BENİMSENEBİLİR”

Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı, marka değeri yüksek ve uluslararası literatüre geçen projelerinden biri olarak tanımlanan Güneydoğu Anadolu Projesi’nde (GAP) izlenen yaklaşımın deprem bölgesinde yeni yerleşimler kurarken de benimsenebileceğine dikkat çeken TEDÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Başkanı Prof. Dr. Baykan Günay, değerlendirmelerini şu ifadelerle sonlandırdı:     

“Güneydoğu Anadolu Deprem Bölgesi İyileştirme Projesi olarak adlandırdığımız önerimiz, deprem hasarlarının saptanması ve yeni bir yerleşme sistemi için gerekli bir kurguyu sağlayabilir. Merkezi ve yerel yönetimlerin temsilcileri kadar, etkilenen toplumun üyelerinin de söz sahibi olduğu bir kurumun oluşturulması, izlenecek en doğru yöntem olacaktır. Kurum ve proje başarılı olursa, tüm ülke için deprem bölgeleri oluşturabilir ve kurumlar, deprem öncesi, deprem esnası ve deprem sonrasının nasıl planlanacağına ilişkin çalışmaları yürütebilir.”