Kolesterol Nedir?

Lipit yani yağ çeşidi olan kolesterol, her insanda bulunması gereken tatsız ve kokusuz bir maddedir. Kolesterol kanda lipoprotein adı verilen maddeler ile taşınır ve vücutta en çok bulunduğu yer kan ve hücre zarlarıdır. Et, süt, tereyağı gibi hayvansal gıdalar ve yağ çeşitleri kolesterol içermektedir. Sebze, meyve gibi bitkisel kaynaklarda ise bulunmamaktadır.

Kolesterolün insanlarda beş ana işlevini sayabiliriz:

  1. Vücut fonksiyonlarının pek çoğunu kontrol eden testosteron, östrojen, kortizon gibi hormonların üretiminde kullanılır.
  2. Yağ sindirimi ve artık maddelerin vücuttan atılması için gerekli olan safra asidinin yapımına yardım eder.
  3. Hücre zarını sabit ve dengede tutan ‘yağ molekülleri’ nin kenetlenmesinde rol oynar. Bu nedenledir ki kolesterol tüm vücut dokuları için yaşamsal bir yapı taşıdır.
  4. Elektrik uyarılarının geçişine yardım ederek beyin fonksiyonlarının en iyi şekilde yerine getirilmesini sağlayan miyelin kılıfın önemli bir bölümünü de kolesterol oluşturur.
  5. Kemik gelişiminin kontrol edilmesi, sinir sisteminin düzgün fonksiyonu, büyüme, mineral emilimi, insülin üretimi ve daha birçok hayati görevlere sahip olan D vitamini de kolesterolden üretilir.

Kolesterol Çeşitleri Nelerdir?

Vücudumuzda lipid türü olarak bulunur; iyi huylu (HDL) kolesterol ve kötü huylu (LDL) kolesterol olarak 2 çeşide ayrılmaktadır.

HDL Kolesterol: Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein anlamına gelir. İYİ Kolesterol ‘dür. Damarları süpürge gibi temizler. Türk toplumunda genetik olarak düşük olduğu bilinmektedir. Yükseltmek için en iyi yol sigara içmemek ve egzersiz yapmaktır. Vücutta taşınan toplam kolesterolün %10-15’ ini oluştururlar. Görevleri kolesterolü dokulardan karaciğere götürmektir.

LDL Kolesterol: Düşük Yoğunluklu Lipoprotein anlamına gelir. KÖTÜ Kolesterol’ dür damarlarda birikerek tıkanma riskini arttırır. Vücutta taşınan toplam kolesterolün %60-80’ını oluştururlar.

Kandaki Kolesterol Seviyesi Neden Yükselir?

Birçoğumuz, kolesterolü yüksek yiyeceklerin, vücudumuzun serum kolesterol seviyesini artırdığını sanır. Ancak yapılan araştırmalar bize besinlerle gelen kolesterolün, vücut kolesterol seviyesine çok az tesir ettiğine işaret etmektedir.

Kolesterolümüzdeki yükselmeye neden olan asıl faktörler

  1. Vücut ağırlığındaki önemli değişiklikler,
  2. Psikolojik stres,
  3. Sigara kullanımı,
  4. Alkol tüketimi,
  5. Hareketsiz yaşam,
  6. Kafein tüketimi,
  7. Düzensiz ve yetersiz uyku,
  8. Doymuş yağdan zengin olan kırmızı et, sosis, salam, sucuk, tam yağlı peynirler, tereyağı, kaymak, kek ve poğaça gibi hamur işlerinin tüketiminin fazla olması,
  9. Hipertansiyon, diyabeti karaciğer ve böbrek hastalıkları gibi bazı sağlık sorunlarının varlığı ve kadınların erken menopoza girmesi,
  10. Ailede koroner kalp hastalığının bulunması,
  11. Besleyici özelliği bulunmayan ve işlemlerden geçirilmiş besinlerin sürekli kullanılıyor olması gibi vücutta yıpranma ve serbest radikal birikimi oluşturan faktörlerdir.

Kolesterolün Yükselmemesi İçin Öneriler

  • Yemekler tereyağı ve margarin gibi katı yağlar yerine; zeytinyağı, mısırözü yağı ve ayçiçeği yağı gibi sıvı yağlar ile yapılmalıdır.
  • Patates kızartması, fast-food gibi yağ içeriği yüksek besinlerden uzak durulmalıdır.
  • Et, tavuk veya kıyma ile hazırlanan sebze ya da bakliyat yemekleri ilave yağ eklenmeden etin kendi yağı ile pişirilmelidir.
  • Yapılan araştırmalarda ceviz ve fındık tüketiminin yüksek kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu bulunmuştur. Bu yüzden günde 2-3 adet ceviz içi veya 15-20 adet fındık tüketilebilir.
  • Süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünlerinin tam yağlı olanlarının yerine yarım yağlı veya light olanları tercih edilmelidir.
  • Kaşar peynirinin yağ içeriği daha yüksektir. Bu yüzden beyaz peynir veya lor peyniri tercih edilmesi daha sağlıklı olur.
  • Salatalara zeytinyağı yerine bazı öğünlerde ceviz veya avokado eklenebilir. Avokado yağ içeriği yüksek bir besindir. Bu yüzden tüketim miktarına dikkat edilmelidir. Çeyrek avokado 1 yemek kaşığı zeytinyağı yerine tüketilebilir.
  • Paketli ürünler tüketilmeden önce içeriğinde doymuş yağ bulunup bulunmadığı ürün etiketinden kontrol edilmelidir.
  • Kafe veya restaurant gibi yerlerde et yemeği tercih edilecek ise kuyruk yağı içermemesine özen gösterilmelidir.
  • Sebze veya bakliyat yemeklerinin suyundan yemeğin içerisinde fazla yağ bulunduğu anlaşılabilir. Böyle bir durumda yemeğin suyu tüketilmemeli, yemek çatal ile yenmelidir.
  • Et, tavuk, balık gibi besinler kızartma yerine haşlama, buğulama veya fırında pişirme yöntemi ile hazırlanmalıdır.
  • Daha fazla posalı besinler tüketiniz.
  • Günde en az 2 litre su içilmeli.
  • Günlük fiziksel aktivitenizi arttırınız.
  • Sigara içmeyin, ortamında dahi bulunmayın.
  • Kendinizle, yaşamla, ailenizle, eşinizle, dostlarınızla barışık olun. Stresten uzak durun.

Dyt. Tuba SÖNMEZ

Soru ve görüşleriniz için; [email protected] mail adresinden ulaşabilir.

İnstagram; https://www.instagram.com/dyt.tubasonmez/adresini takip edebilirsiniz.

Facebook; https://www.facebook.com/dyt.tubasonmez/ adresini takip edebilirsiniz